wysoko w peruwiańskich Andach, w odległej wiosce San Juan de Collata, siedzi drewniane pudełko, które jest święte dla mieszkańców, którzy trzymają nad nim czujność. Zawiera 487 sznurów skręconych i barwionych włókien zwierzęcych, które według jego opiekunów kodują wiadomości planujące XVIII-wieczny bunt.
antropolożka Sabine Hyland została zaproszona przez członków społeczności do badania strun — pierwsza osoba z zewnątrz mogła je oglądać — ale tylko przez 48 godzin i pod stałym nadzorem.,
chociaż nikt dziś nie potrafi rozszyfrować sznurów, ich ogólne przesłanie i znaczenie przekazywano ustnie od pokoleń. Hylandowi powiedział starszy z wioski: „gdybyśmy mogli przeczytać, co tu jest, po raz pierwszy byśmy wiedzieli, kim naprawdę jesteśmy.”
struny to khipus, urządzenia wymyślone przez tubylców do przechowywania informacji. Khipus są głównie znane przez archeologów jako zapisy cywilizacji Inka, ogromnego wieloetnicznego imperium, które obejmowało aż 18 milionów ludzi i prawie 3000 mil wzdłuż Andów i wybrzeża Pacyfiku Ameryki Południowej., Budowniczowie spektakularnej górskiej twierdzy Machu Picchu, Inka rządził od początku 1400 roku aż do podboju hiszpańskiego rozpoczął się w 1532 roku.
według hiszpańskich kronikarzy, Inka nie pisali; zamiast tego powiązali informacje z khipus, który dokumentował wszystkie sprawy: daniny, spisy, kalendarze, prawa, rytuały i historie narracyjne., Jednak żaden Hiszpan nie zadał sobie trudu kroniki, w jaki sposób informacje zostały zakodowane w ciągi, a więc zapisy Inki leżały nieprzeczytane, związane z około 950 ocalałymi chipusami, rozrzucone po całym świecie w muzeach i innych kolekcjach.
To może się zmienić, dzięki spostrzeżeniom zebranym z Collata khipus i kilku innych niedawno odkrytych w wioskach i poprzez Wykopaliska archeologiczne.
„Nie sądzę, żeby to było łatwe.,”
Więcej niż Wspomaganie pamięci
tradycyjny system khipu był dość standardowy. Istnieje główny przewód górny, do którego przywiązane są sznury zawieszkowe. Sznury zawieszkowe mogą być wiązane za pomocą sznurów pomocniczych, które mogą być wiązane za pomocą większej liczby sznurów pomocniczych i tak dalej. Najbardziej rozbudowane khipus, które mogą być spisami rocznych trybutów należnych Lordom Inka, zawierają ponad 1500 zawieszek zwisających z rdzenia pierwotnego i sześć poziomów filii rozgałęziających się od zawieszek. Inne khipus są tylko kilka strun, wykonane przez pasterzy do utrzymania stada wypasanych zwierząt.,
ponad sto lat temu Leslie Leland Locke, historyk matematyki, ustalił, w jaki sposób węzły na sznurach reprezentują liczby w systemie dziesiętnym bazy-10. Na przykład, liczba 385 byłaby kodowana przez 3 połączone węzły, a następnie spację, następnie 8 połączonych węzłów, spację, a następnie specjalny długi węzeł, używany tylko dla numerów od 2 do 9, z 5 zwojami, aby wyrazić liczbę 5.
jest to jedyny aspekt kodu khipu, który został rozszyfrowany — i wielu uczonych uważa, że jest to jedyny aspekt do rozszyfrowania., Tradycyjnym poglądem wśród archeologów jest to, że khipus przechowywał dane liczbowe i był pomocnikiem pamięci, jak paciorki różańcowe. Każdy mógł odczytać liczby, ale to, co khipu policzył, będzie znane tylko jego twórcy.
ale są wskazówki, że khipus zawiera znacznie więcej informacji. Niektóre nie mają węzłów, a niektóre mają sznury, które różnią się rodzajem i kolorem włókien., Ponadto hiszpańskie dokumenty kolonialne wskazują, że khipus zapisał prawa, rytuały i historię. A odkrycie tak większej złożoności ukrytej w khipus pomogłoby odpowiedzieć na długo gotujące się pytanie: jak Inka mogłaby zarządzać ogromnym, biurokratycznym Imperium bez odpowiedniego systemu pisania?
stary kod binarny
Gary Urton, uważany za czołowy autorytet w dziedzinie khipus, jest przekonany, że kable były czymś więcej niż tylko pomocą pamięci., Antropolog z Harvardu, który badał struny przez 25 lat, przedstawia się jako ” jedna z dwóch lub trzech osób na świecie, które faktycznie spędzają cały czas martwiąc się o khipus. . . te urządzenia, które wyglądają jak Mopy wiązane.”
ma kudłatą, szarą grzywkę, prostokątne okulary i postawę hipisa pochłoniętego poważnymi filozoficznymi rozważaniami. Urton przyznaje, że jego obsesja na punkcie khipusa może wynikać z jego ciężkiego jąkania z dzieciństwa, które sprawiało, że czuł się jakby myśli były w nim uwięzione, tak jak Inka records są uwięzione w ich kablach., To i fakt, że odszedł z Harcerstwa, bo nie potrafił opanować wiązania węzłów.
według Urtona, khipus był ustandaryzowanym sposobem zapisu konkretnych idei w stałych znakach: innymi słowy, systemem pisma.
metodycznie przeanalizował około 650 khipu, dokumentując każdy sznur i węzeł, a także bardziej subtelne szczegóły, takie jak wzory odstępów i kolorów, warstwy (kierunek skręcenia sznura) i orientacja węzła (S-węzły krzyżują ciąg od lewej do prawej; z-węzły krzyżują się od prawej do lewej).,
„albo to całe cholerstwo to tylko bunt idiosynkratycznych wiązań, wiązań i kolorów, Albo jest w tym jakiś porządek” – mówi.
w 2003 Urton zaproponował model dla tego rzędu, argumentując, że khipus zapisywał informacje za pomocą starożytnego kodu binarnego. Podobnie jak komputery mogą kodować wszystko poprzez sekwencje 0s i 1s, khipu symbolizowane idee poprzez cechy ciągów, które są z natury binarne, takie jak S lub z węzłów, zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub przeciwnie do ruchu wskazówek zegara warstwy i włókien bawełny lub włókien zwierzęcych., W tym czasie Urton zidentyfikował siedem cech binarnych, które pozwoliłyby na 128 różnych znaków. W tym różne kolory zrobi ponad 1000 znaków. Nie uważał systemu za alfabetyczny, ze znakami reprezentującymi Dźwięki. Postrzegał je raczej jako semasiograficzne: znaki miały znaczenie, podobne do nut i symboli matematycznych.
teoria była z pewnością prowokacyjna i kwestionowana. „Każdy indywidualny element, który identyfikuje, może być znaczący w khipu, lub może nie być”, mówi Galen Brokaw, uczony Wydziału Studiów Latynoamerykańskich i latynoamerykańskich Na Montana State University., Brokaw napisał obszerną książkę Historia Khipu na podstawie dowodów archeologicznych i rękopisów z epoki kolonialnej, które wspominają urządzenia. Chociaż poszczególne teksty mogą wprowadzać w błąd, to biorąc pod uwagę wszystkie źródła razem, można zbliżyć się do prawdziwej historii-mówi.
i nie było bezpośrednich dowodów w tych źródłach lub gdzie indziej, aby poprzeć pomysł kodu binarnego Urtona — przynajmniej nie wtedy, gdy po raz pierwszy go zaproponował.
Khipus in the Mountains
model Urtona pochodzi z wzorców obserwowanych w khipus, pod wpływem badań etnograficznych., Spędził lata mieszkając w andyjskich wioskach, ucząc się, jak ludzie postrzegają świat, jak klasyfikują rzeczy i organizują społeczeństwo. Jego unikalne spostrzeżenia, mówi Hyland, są wynikiem ” jego bardzo głębokiej wiedzy i zrozumienia kultury Andyjskiej i po prostu patrząc na tak wielu khipus tak długo.”
mimo to czytała jego pomysły i myślała: „Tak, może ma rację, może się myli, kto wie.”Nie było sposobu, aby sprawdzić roszczenia. O ile wszyscy uczeni wiedzieli, ostatni ludzie, którzy czytali khipus, byli historią starożytną.,
W połowie lat 90.Frank Salomon, antropolog z University of Wisconsin-Madison, odkrył khipus w wiejskiej prowincji Huarochirí w Peru, około 60 mil od tętniącej życiem Limy, ale ponad 10 000 stóp wyżej w górach i na świecie daleko pod względem stylu życia. Oprócz używania pisma alfabetycznego, ludzie w Huarochirí zapisywali informacje w stylu Inka w XX wieku. Ostatni eksperci khipu zmarli kilka pokoleń temu, ale mieszkańcy wioski dzisiaj przypominają sobie aspekty działania urządzeń.,
Salomon mówi, że był ” floored, ponieważ w tym czasie khipus były znane przede wszystkim jako obiekty archeologiczne, a nie wszystko, co jest częścią naszej nowoczesności.”
od tego czasu on i Hyland znaleźli więcej khipus w innych andyjskich wioskach. W przeciwieństwie do starożytnych okazów w muzeach, są one związane z żywymi wspomnieniami i pisemnymi dokumentami, które dostarczają wskazówek do ich rozszyfrowania.
a przewody wydają się popierać teorię Urtona. „Studiuję te khipus i nie wiem, ile razy mówiłem sobie: „o cholera, Gary miał rację”, mówi Hyland.,
na przykład Urton wiedział, że andyjczycy klasyfikują rzeczy do par o wyższej i niższej wartości, takich jak dojenie krów przeciwko suchym krowom lub praca wykonywana przez mężczyzn przeciwko kobietom. (Przykro mi, koleżanki; w niektórych wioskach nasza praca jest warta tylko połowę wartości mężczyzn.) Obserwując wzory kierunku węzłów na starożytnym khipusie, postawił hipotezę, że s-i z-węzły wskazywały wyższe i niższe składniki pary.
, Tablice Khipu wymieniały imiona Alfabetycznie; każdemu pisanemu imieniu towarzyszył sznur przedstawiający wypełnianie przez tę osobę obowiązków społecznych i religijnych, takich jak udział w rytuale lub udział w corocznym Ogólnorosyjskim zadaniu czyszczenia kanału irygacyjnego.
Hyland studiowała tablicę, która pochodzi z 1800 roku. chociaż wiele nazwisk zostało wyblakłych przez mocz i brud nietoperza, była w stanie odczytać większość przez kamerę, która łączy światło widzialne, ultrafioletowe i podczerwone, ujawniając śladowe pigmenty, które nie mogą być widoczne przez ludzkie oko., Następnie, współpracując z czterema najstarszymi członkami społeczności, przydzieliła nazwy grupom społecznym. Wśród identyfikowalnych nazwisk Ci z S-węzłami należeli do jednej grupy społecznej, Ci z-węzłami do drugiej.
w innym przypadku Hyland znalazł archiwalne notatki z wywiadu z 1935 roku między archeologiem a lokalnym ekspertem khipu. Była w stanie porównać to zeznanie z faktycznym khipus omawiane, teraz w Muzeum w Limie, i dalej kwestionować wnuka eksperta, który nadal mieszka w Huarochirí.,
wyniki potwierdziły, że poszczególne dane, takie jak towary lub usługi jednej osoby, były reprezentowane przez pasmo kolorów wzdłuż przewodu głównego: seria wisiorki w jednym kolorze, a następnie seria wisiorki w innym kolorze. Dane zagregowane — na przykład podsumowanie obejmujące całą wioskę – oznaczono sznurem głównym o innym wzorze kolorów: pojedynczym wisiorkiem jednego koloru, a następnie pojedynczym wisiorkiem innego koloru i tak dalej.,
potencjał fonetyczny
jednak najnowsze badania Hylanda nad Kolatą khipus sugerują, że sznury mogą robić coś, czego Urton nie przewidział: mogą symbolizować Dźwięki.
dwa Collata khipus mają sznurki w 14 kolorach, wykonane z sześciu różnych zwierząt, w tym alpaki, Lamy i vizcacha, Gryzonia przypominającego królika. Kombinacje kolorów, włókna i warstwy tworzą 95 różnych symboli. Liczba ta mieści się w zakresie systemów pisma logosylabowego, które używają znaków do reprezentowania zarówno dźwięków, jak i pełnych słów, takich jak japońskie kanji.,
Hyland uważa, na podstawie dyskusji z członkami społeczności, a także kolonialnych rękopisów w tym samym polu, że te khipus były wiadomości między Collata i pobliskiej wsi Casta o ich buncie przeciwko Hiszpanii w późnych 1700 roku. Andeans prawdopodobnie używane khipus w tym czasie, aby zapewnić, że władze hiszpańskie nie może przechwycić ich komunikacji.
jako wiadomości, te khipus prawdopodobnie kończą się nazwami nadawców. Według wieśniaków jeden z khipusów został stworzony przez ród Alluka., Odnosząc dźwięki w tej nazwie do zmiennych w końcowych strunach, Hyland zaproponował fonetyczne rozszyfrowanie go. Na przykład postawiła hipotezę, że ostateczny dźwięk „ka”jest reprezentowany przez niebieski sznur z wełny lamy. Korelacja ma sens, ponieważ ankas było regionalnym dialektem oznaczającym niebieski.
zdumiewające, kiedy zastosowała ten kod fonetyczny do końcowych ciągów drugiego khipu, czytali Yakapar — nazwę jednej z dwóch linii rodowych w Kasta.
„Jeśli są fonetyczne, to rodzi to zupełnie nową sferę możliwości”, mówi Hyland.,
wykopywanie kontekstu
Znaki fonetyczne w Kolacie khipus mogą mieć starożytne korzenie — lub mogą być nowoczesną innowacją postkolonialnych Andejczyków, którzy świadomi skryptów alfabetycznych dodali znaki fonetyczne do tradycyjnego systemu kordowego.
to samo dotyczy wszystkiego, co zostało zauważone w ostatnich latach. Podobnie jak wszystkie systemy pisma, kod khipu nie byłby statyczny; ewoluowałby w czasie, przestrzeni i funkcji., Na przykład kronikarz khipu może używać innych konwencji niż liczenie Lam pasterza. Szekspir pisał inaczej niż Bardowie w Twitterverse.
„nawet jeśli zorientujesz się, co oznacza jeden khipu, to ci powie, co oznacza ten khipu w tym kontekście”, ostrzega Brokaw. To nie musi dać ci klucz do czytania wszystkich ciągów.
aby zrozumieć Inka khipus, naukowcy potrzebują khipus z kontekstów Inka, powiązanych ze wskazówkami, aby wskazać, w jaki sposób zostały użyte., Większość starożytnych khipusów została pozyskana przez szabrowników i sprzedana kolekcjonerom bez szczegółów dotyczących tego, skąd pochodzili lub co jeszcze z nimi było. Te znalezione przez archeologów pochodzą przede wszystkim z pochówków, a nie w ich normalnych miejscach codziennego użytku.
zmieniło się to w 2013 roku, kiedy peruwiański archeolog Alejandro Chu rozpoczął odkrywanie dziesiątek khipu w miejscu Inkawasi, placówki wojskowej Inka, magazynu i centrum administracyjnego na południowym wybrzeżu Peru. Najbardziej niezwykła część: niektóre khipus zostały odkryte z poszczególnych artykułów spożywczych., Jeden został pochowany z czarną fasolą, dwa były w koszu z papryką chili, a 14 khipus były pokryte orzeszkami ziemnymi. Po raz pierwszy khipus zostały znalezione w kontekście, w którym zostały użyte.
Pierwsza historia Inka
w trakcie wykopalisk w Inkawasi, skojarzenia między strunami i rzeczami dodają brakującego wymiaru do naszego zrozumienia khipus: jak Inka używała ich przed przybyciem Hiszpanów., Łącząc te archeologiczne dowody z kolonialnymi źródłami pisanymi, nowszymi khipus i rdzenną wiedzą, badacze uczą się więcej o — i od-sznurów niż kiedykolwiek wcześniej.
w swojej najnowszej książce, Inka History in Knots, wydanej w kwietniu, Urton interpretuje khipusa, aby opisać dwuletni kalendarz zadań pracy, spis raportujący status społeczny grup w wiosce i liczenia fasoli (dosłownie) w Inkawasi. Informacje są tak żywe, jak deklaracje podatkowe, ale to pierwsza historia Inka z Inka records.,
„całe nasze zrozumienie Inkas i ich imperium jest filtrowane przez umysły XVI-wiecznych Hiszpanów”, mówi Urton. „Moim zamiarem jest współpracować z khipus i pozwolić Inka mówić za siebie.”
Co się stało z Imperium Inków? Większość uczonych preferuje teraz Inkę, pisownię, która lepiej odzwierciedla jej korzenie w rdzennym języku keczua.